• Oddziały Narodowego Muzeum Morskiego w dniu 30.03.2024 r. będą czynne w godzinach 10:00-13:00. Muzeum Zalewu Wiślanego będzie w tym dniu zamknięte. W dniach 31.03-1.04.2024 r. (Wielkanoc) wszystkie oddziały NMM będą zamknięte
• Sala "Arsenał" w Spichlerzach na Ołowiance wyłączona ze zwiedzania do 12 maja 2024 ze względu na przygotowania do nowej wystawy czasowej
• Prom "Motława" ze względu na remont nabrzeża nie kursuje do odwołania
• Oddział Żuraw pozostaje zamknięty dla zwiedzających w związku z prowadzonymi pracami remontowymi - przeczytaj

„Zaślubiny Polski z morzem” w Galerii Morskiej NMM

10 lutego 1920 roku generał Józef Haller wrzucając platynowy pierścień w fale morza dokonał aktu symbolicznych zaślubin Polski z Bałtykiem. Julian Fałat, który był uczestnikiem tej uroczystości, stworzył jeszcze w tym samym roku dzieło, upamiętniające tą niezwykle ważną dla historii kraju chwilę. Obraz artysty „Zaślubiny Polski z morzem” będzie można podziwiać w Galerii Morskiej Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku.

– Dołączając do swej kolekcji „Zaślubiny Polski z morzem” nasze Muzeum wzbogaciło się o dzieło wyjątkowe – mówi dr inż. Jerzy Litwin, dyrektor Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku. – Dziś przywracamy kulturze narodowej obraz długo pozostający w zapomnieniu, który z uwagi na rangę autora, należącego do ścisłej czołówki polskich malarzy, jak też na przedstawioną tematykę, jest zabytkiem najwyższej próby. Jesteśmy bardzo szczęśliwi, że po wielu miesiącach żmudnych prac konserwatorskich możemy zaprezentować dzieło gościom Muzeum, tym bardziej, że jego prezentacja zbiega się z ważną rocznicą.

Obraz Juliana Fałata „Zaślubiny Polski z morzem” przez wiele dziesięcioleci pozostawał w zapomnieniu. Dzieło znajdowało się w rękach prywatnych, nie pojawiało się na wystawach i było nieznane szerszej publiczności. W publikacjach poświęconych twórczości Juliana Fałata widnieją jedynie suche wzmianki, że namalował on obraz poświęcony Zaślubinom, ale nic nie wspominano o technice, skali ani losach tego dzieła. Dlatego kiedy w czerwcu 2015 roku pojawiło się ono w ofercie jednego ze stołecznych domów aukcyjnych, Muzeum podjęło energiczne starania o pozyskanie go do zbiorów, co udało się dzięki dotacji celowej przyznanej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W ten sposób odzyskano dla kultury narodowej niezwykłe i unikatowe dzieło. Monumentalna kompozycja przedstawia widziane od strony morza zamarznięte wody zatoki, nabrzeża w porcie w Pucku i zebranych tam uczestników uroczystości: dostojników cywilnych i wojskowych, oddziały kawalerii i tłum cywilów. Ponad zgromadzonymi powiewa biało-czerwona flaga. Całą scenę zdają się obserwować wyłaniające się z wody na pierwszym planie mityczne bóstwa morskie – Neptun i Salacja.

– Pomimo akcentów symbolicznych obraz wiernie odzwierciedla rzeczywisty przebieg uroczystości Zaślubin – zauważa Liliana Giełdon, kierownik Działu Sztuki Marynistycznej NMM, podkreślając, że fakt, iż Julian Fałat osobiście uczestniczył w wydarzeniu, przydaje obrazowi szczególnych walorów dokumentalnych i historycznych. – Artysta towarzyszył generałowi Józefowi Hallerowi w podróży koleją z Torunia na Wybrzeże, a także stworzył dyplom upamiętniający Zaślubiny – dodaje Liliana Giełdon.

Obraz „Zaślubiny Polski z morzem” jest niewątpliwie najważniejszym elementem gromadzonego w Narodowym Muzeum Morskim zbioru zabytków związanych z tą uroczystością, do którego należy m.in. dedykowana gen. Józefowi Hallerowi akwarela Juliana Fałata, przedstawiająca pierwszą przejażdżkę generała po polskim morzu, która miała miejsce 11 lutego 1920 w Wielkiej Wsi oraz akwarele Henryka Uziembły – także uczestnika puckiej ceremonii.

Obraz wymagał gruntownej konserwacji. Pomimo dawnego dublażu (wzmocnienie obrazu poprzez podklejenie drugą warstwą płótna) powierzchnia obrazu była mocno sfalowana, z licznymi wgnieceniami. Dawne uzupełnienia konserwatorskie warstwy malarskiej zmieniły kolor i sprawiały wrażenie pożółkłych zaplamień. – Na podstawie oględzin można było wnioskować, że obraz uległ w pewnym momencie częściowemu zalaniu – zaznacza dr Monika Jankiewicz-Brzostowska z Działu Sztuki Marynistycznej NMM. – Trudna i czasochłonna konserwacja obejmowała, oprócz oczyszczenia lica, usunięcie starego dublażu i zmienionych kolorystycznie uzupełnień konserwatorskich, wyprostowanie podobrazia i jego dublaż na nowe płótno oraz nałożenie nowych uzupełnień konserwatorskich, zestrojonych barwnie z zachowaną oryginalną warstwą malarską.

Żmudne przedsięwzięcie uwieńczone zostało sukcesem i od dziś oglądać możemy przywrócone do dawnej świetności monumentalne płótno Juliana Fałata. „Zaślubiny Polski z morzem” są prezentowane zwiedzającym w Galerii Morskiej Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku od 8 lutego 2017 roku.


Rys Historyczny

Generał Haller wraz z ministrem spraw wewnętrznych, Stanisławem Wojciechowskim oraz nową administracją Województwa Pomorskiego 10 lutego 1920 przybył do Pucka, gdzie dokonał historycznych zaślubin Polski z morzem. Tego dnia została odprawiona msza święta dziękczynna, celebrowana przez dziekana polowego ks. Antoniego Rydlewskiego. Kazanie wygłosił kapelan wojskowy frontu pomorskiego ks. Józef Wrycza. Podczas uroczystości poświęcono Banderę Polską, którą porucznik marynarki Eugeniusz Pławski wraz ze starszym marynarzem Florianem Napierałą podnieśli na maszcie na znak objęcia przez Polską Marynarkę Wojenną służby na Bałtyku. Oddano 21 salw armatnich. Rybak kaszubski, szyper Jakub Myślisz, przekazał symbolicznie straż w ręce polskiego marynarza. Aktu zaślubin dokonał gen. Józef Haller wrzucając platynowy pierścień – zakupiony przez polskich gdańszczan – w fale morza. W dniu tym Zatoka Pucka była zamarznięta, co Kaszubi uważali za dobry znak.

Julian Fałat – malarz i pedagog, jeden z najwybitniejszych artystów polskich przełomu XIX i XX wieku, członek polskich i europejskich stowarzyszeń twórczych oraz Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie, wielokrotnie odznaczany medalami na wystawach międzynarodowych. Studiował malarstwo u Władysława Łuszczkiewicza i Leona Dembowskiego w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie (1868-71 i 1881) i w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium u Alexandra Strähubera i Johana Leonhardta Raaba (1877-80). Po studiach spędził kilka miesięcy w Rzymie, w 1884 roku był w Paryżu i w Hiszpanii, a w 1885 roku odbył podróż morską dookoła świata. W 1886 roku podczas polowania u ks. Radziwiłłów w Nieświeżu poznał późniejszego cesarza Niemiec Wilhelma II, dla którego następnie w latach 1886-95 pracował w Berlinie jako malarz nadworny. W latach 1894-96 współpracował z Wojciechem Kossakiem przy panoramie „Berezyna”. W 1895 roku został powołany na stanowisko dyrektora Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, w której gruntownie zreformował system nauczania, przekształcając tę uczelnię w nowoczesną Akademię Sztuk Pięknych (1900 r.). Do roku 1910 był rektorem Akademii. W okresie 1919-1921 mieszkał w Toruniu, gdzie założył Konfraternię Artystów. Po przejściu na emeryturę osiadł w miejscowości Bystra k. Bielska. Znakomity akwarelista, malował także olejno. We wcześniejszym okresie tworzył w konwencji realistycznej, z czasem rozjaśnił i wzbogacił paletę, a w akwarelach wprowadzał rozlaną plamę barwną. Zasłynął jako malarz scen myśliwskich rozgrywających się najczęściej w zimowej scenerii; malował też pejzaże, wiejskie sceny rodzajowe, portrety, widoki miejskie.


Zakup dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego