Płynę na „Opty”. Zabytki z rejsu dookoła świata

W 2019 roku obchodzimy pięćdziesiątą rocznicę zakończenia wyprawy Leonida Teligi na jachcie „Opty”. Wystawa „Płynę na „Opty”. Zabytki z rejsu dookoła świata” w Muzeum Wisły w Tczewie przybliża historię wielkiej podróży, legendarnego żeglarza i jachtu – symbolu.

Żagle, dryfkotwa, ławka bosmańska, róg mgłowy, tuba głosowa, dziennik jachtowy, osobiste rzeczy Leonida Teligi, listy do kapitana – to jedne z wielu eksponatów, które znalazły się na ekspozycji w tczewskim oddziale NMM. Do tej pory tylko niektóre z tych zabytków były przedstawiane publiczności. Dziś przypominają one historię sprzed ponad pół wieku, przybliżając atmosferę pierwszego polskiego samotnego rejsu dookoła świata. Odrestaurowany jacht „Opty” prezentowany jest w sąsiednim Centrum Konserwacji Wraków Statków.

– Wystawa „Płynę na Opty” to hołd złożony Leonidowi Telidze i upamiętnienie bardzo ważnej dla historii polskiego żeglarstwa rocznicy – mówi kurator wystawy, Radosław Paternoga – Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku posiada bogatą spuściznę po kapitanie w postaci cennych zabytków, związanych zarówno z legendarnym rejsem, jak i z historycznym jachtem. Przygotowując wystawę wiedzieliśmy, że będziemy bazować na naszych zbiorach. Nie korzystaliśmy tym razem z multimediów, teatralnych scenografii oraz animacji komputerowych. W aranżacji wystawy ważna była też dla nas przestrzeń i światło. Chcieliśmy dać miejsce naszym gościom, aby mogli poczuć się jakby płynęli w rejs na Opty razem z Leonidem Teligą – dodaje Radosław Paternoga.

Żołnierz, marynarz, dziennikarz
Leonid Teliga urodził się 28 maja 1917 roku w Wiaźmie, w Rosji. Dzieciństwo i młodość spędził w Grodzisku Mazowieckim. W 1938 roku, po ukończeniu Szkoły Podchorążych Piechoty, w stopniu podporucznika został przydzielony do 44. Pułku Strzelców w Równem. Podczas wojny obronnej 1939 roku walczył w rejonie Tomaszowa Mazowieckiego, gdzie został ranny. Z pułkiem przedostał się na Wołyń, gdzie został dostał się do niewoli sowieckiej. Później został rybakiem i pływał na kutrach po Donie oraz Morzu Azowskim i Czarnym. W 1942 roku zgłosił się do formowanej przez gen. Władysława Andersa Armii Polskiej, z którą przedostał się do Wielkiej Brytanii. Po szkoleniu w Kanadzie, jako strzelec pokładowy, walczył w polskim 300. Dywizjonie Bombowym Ziemi Mazowieckiej. W 1947 roku wrócił do Polski. Został zatrudniony w Departamencie Prasy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, a następnie w redakcji „Sztandaru Młodych”. Podczas urlopu pracował jako rybak w gdyńskim Przedsiębiorstwie Połowów i Usług Rybackich „Arka”. W 1957 roku wyjechał do Korei do pracy w Komisji Rozjemczej ONZ. W tamtym czasie Leonid Teliga zajmował się pisaniem opowiadań i tłumaczeniami. Był też stałym korespondentem Polskiej Agencji Prasowej w Rzymie. W 1963 roku wrócił na afrykańskie łowiska, a rok później podjął pracę w Międzynarodowej Komisji Nadzoru i Kontroli w Laosie.

Żeglarska pasja
Pasję żeglarską Leonid Teliga rozwijał już w młodzieńczych latach, kiedy mieszkał w Grodzisku Mazowieckim. Jego zainteresowania skrystalizowały się podczas służby wojskowej, kiedy uzyskał uprawnienia sternika morskiego na kursie żeglarskim w Jastarni. Pierwszy, nieśmiały plan rejsu wokółziemskiego narodził się tuż po wojnie, Teliga marzył bowiem o powrocie z Wielkiej Brytanii do Polski trasą wokół globu. Jego projekt pozostał tylko w sferze planów. Po przyjeździe do Polski Leonid Teliga zajął się szkoleniem młodych żeglarzy na kursach organizowanych przez Ligę Morską, głównie na Wiśle i w Giżycku. W 1956 roku, po latach ograniczeń narzucanych przez władze, mógł wreszcie wypłynąć w swój pierwszy bałtycki rejs. Na kolejną morską wyprawę wyruszył jako dziennikarz na pokładzie „Daru Pomorza”. Cały czas snuł jednak plany o samotnym rejsie wokółziemskim. Sztuki tej nie dokonał przed nim żaden Polak. Co ciekawe, w swoich zamiarach nie brał pod uwagę możliwości wypożyczenia jachtu z macierzystego Jacht Klubu Morskiego „Gryf”. Wybrał rozwiązanie, jak na ówczesne czasy, wręcz niemożliwe do zrealizowania – budowę własnego jachtu, na co od pewnego czasu odkładał środki. Teliga wybrał konstrukcję „Tuńczyk”, a zadanie zbudowania jachtu powierzył młodemu gdyńskiemu szkutnikowi – Maciejowi Dowhylukowi. Jacht budowany w latach 1965–1966 otrzymał nazwę „Opty” – od słowa „optymista”.

Kalendarium rejsu

• 25.01.1967 – rozpoczęcie rejsu w Casablance
• 12.02.1967 – dopłynięcie do Wysp Kanaryjskich
• 16.04.1967 – dopłynięcie do Barbadosu
• 1.07.1967 – przejście przez Kanał Panamski
• 20.09.1967 – dopłynięcie do wysp Galapagos
• 26.11.1967 – dopłynięcie do Markizów
• 31.12.1967 – dopłynięcie do Tahiti
• 2.06.1968 – dopłynięcie do Fidżi
• 9.01.1969 – dopłynięcie do Dakaru
• 5.04.1969 – zamknięcie pętli wokółziemskiej
• 16.04.1969 – dopłynięcie do Las Palmas
• 30.04.1969 – zakończenie rejsu w Casablance

Sukces, sława, upamiętnienie
Leonid Teliga został pierwszym polskim żeglarzem, który samotnie okrążył kulę ziemską. W trakcie rejsu zmagał się nie tylko z żywiołem morskim, ale także z ciężką chorobą. Wyczyn wzbudził ogromne uznanie, a miarą sukcesu wyprawy i samego Teligi były spotkania z tysiącami ludzi oraz przekazane na ręce żeglarza liczne nagrody i wyróżnienia. Mimo przeprowadzonej po powrocie operacji Leonid Teliga zmarł 21 maja 1970 roku w Warszawie, pozostając przykładem i inspiracją dla wielu pokoleń żeglarzy. Dla uczczenia pamięci Leonida Teligi jego imię nosiła Morska Stocznia Jachtowa w Szczecinie. Żeglarz jest również patronem wielu harcerskich szczepów, drużyn wodnych i szkół. Redakcja miesięcznika „Żagle” corocznie przyznaje nagrody im. Leonida Teligi za publikację o tematyce żeglarskiej, sportowy wyczyn żeglarski i popularyzację żeglarstwa w Polsce. W Gdyni i Grodzisku Mazowieckim znajdują się pomniki słynnego żeglarza.

Poczytaj: OPTY – jacht, który okrążył ziemię

Wystawa czasowa „Płynę na „Opty”. Zabytki z rejsu dookoła świata”
5.07.2019 – 14.06.2020
Muzeum Wisły w Tczewie