• Oddziały Narodowego Muzeum Morskiego w dniu 30.03.2024 r. będą czynne w godzinach 10:00-13:00. Muzeum Zalewu Wiślanego będzie w tym dniu zamknięte. W dniach 31.03-1.04.2024 r. (Wielkanoc) wszystkie oddziały NMM będą zamknięte
• Sala "Arsenał" w Spichlerzach na Ołowiance wyłączona ze zwiedzania do 12 maja 2024 ze względu na przygotowania do nowej wystawy czasowej
• Prom "Motława" ze względu na remont nabrzeża nie kursuje do odwołania
• Oddział Żuraw pozostaje zamknięty dla zwiedzających w związku z prowadzonymi pracami remontowymi - przeczytaj

Mariusz Zaruski w walce o niepodległość

Mariusz Zaruski to jedna z najbardziej zasłużonych postaci w dziejach polskiego żeglarstwa. Przed jego nazwiskiem bardzo często i w różnych okolicznościach umieszczany jest skrót generalskiego stopnia. Choć jest to jak najbardziej poprawne, to jednak warto wiedzieć, że do tego stopnia został awansowany dopiero w wieku 57 lat.

Działalność Mariusza Zaruskiego na różnych polach była bardzo bogata, dlatego niełatwo w skrócie zaprezentować jego życiorys. Urodził się w 1867 r. na terenie dzisiejszej Ukrainy. Pasjonował się podróżami, jazdą konną, narciarstwem, wspinaczką i speleologią. W 1909 r. założył Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Był także instruktorem harcerskim i wychowawcą młodzieży. Przez wiele lat angażował się również w sprawy morskie, w szczególności poświęcił się wychowaniu morskiemu. Był współorganizatorem i komandorem Yacht Klubu Polski. Pełnił funkcję prezesa Polskiego Związku Żeglarskiego, a od 1934 r. dowodził harcerskim szkunerem „Zawisza Czarny”. Był także malarzem, poetą, prozaikiem oraz autorem licznych podręczników i przewodników.

Niezwykle ważna jest patriotyczna działalność Mariusza Zaruskiego. Już w 1894 r. został za nią zesłany do Archangielska. I wojna światowa zastała go w Zakopanem. Wkrótce po jej wybuchu wyruszył z Zakopanego na czele 480-osobowego oddziału piechoty. 20 sierpnia 1914 r. zasilił szeregi 1. szwadronu kawalerii, pod koniec 1914 r. przemianowanej na 1. dywizjon kawalerii i następnie włączonej do nowo powstałej I Brygady Legionów. W styczniu 1915 r. Zaruski został komendantem Szkoły Narciarskiej Legionów. W czasie wojny brał udział w walkach z wojskami rosyjskimi na Kielecczyźnie, Podhalu, Lubelszczyźnie i Wołyniu. W 1917 r. odmówił złożenia przysięgi wierności cesarzom Niemiec i Austrii, za co został aresztowany. Po zwolnieniu wrócił do Zakopanego, by stanąć na czele Polskiej Organizacji Wojskowej na Podhalu. W październiku 1918 r. był jednym z twórców Rzeczypospolitej Zakopiańskiej, stanowiącej na tym terenie zalążek państwa polskiego. Pod koniec wojny wziął udział w wyzwalaniu polskich wsi na Spiszu.

W 1919 r. stanął na czele 11. Pułk Ułanów, który wszedł w skład I Brygady Kawalerii. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Dowodzony przez niego pułk wziął udział w zwycięskich walkach o Wilno. Brał także udział w trudnych bojach na Wileńszczyźnie oraz na białoruskim odcinku frontu. Za zasługi wojenne Mariusz Zaruski został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari oraz pięciokrotnie Krzyżem Walecznych.

W 1921 r. został powołany na stanowisko generalnego adiutanta prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego. 15 sierpnia 1924 r., w dniu Święta Wojska Polskiego, został awansowany do stopnia generała brygady, a dwa lata później przeszedł w stan spoczynku. Po wybuchu II wojny światowej gen. Mariusz Zaruski starał się o przydział do wojska, jednak – z uwagi na zaawansowany wiek – nie pozwolono mu włączyć się do obrony ojczyzny. Pod koniec 1939 r., we Lwowie, został aresztowany przez NKWD i osadzony w więzieniu w Chersoniu, gdzie zmarł w 1941 r.

W zbiorach Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku znajduje się ciekawa kolekcja muzealiów i archiwaliów związanych z życiem i działalnością Mariusza Zaruskiego. Spośród nich warto wymienić rękopisy, korespondencje, dokumenty, dzieła malarskie, pas górski oraz używany w nawigacji kątomierz tarczowy. Wojskową działalność gen. Mariusza Zaruskiego reprezentuje para oryginalnych naramienników munduru generała brygady. Można je obejrzeć na wystawie stałej w siedzibie głównej w Spichlerzach na Ołowiance w Gdańsku.