Co kryje model „Ofiara Abrahama”?

Makieta XVII wiecznej stoczni, najcenniejsze modele historycznych statków, oryginalne narzędzia szkutnicze wydobyte z wraków statków, XVII wieczne obrazy – to jedne z najważniejszych elementów nowej wystawy stałej w Narodowym Muzeum Morskim, pokazującej rozwój europejskiego budownictwa okrętowego – od XVI do XVIII wieku.

„Polacy na morzach świata” to historyczna, przekrojowa wystawa o morskich dziejach Polski i Polaków od wczesnego średniowiecza aż po czasy współczesne. Ekspozycja stała została ostatnio uzupełniona o ważne ogniowo. Nowa część wystawy – ewolucja europejskiego budownictwa okrętowego – od XVI do XVIII wieku, pokazuje najważniejsze etapy i elementy budowy statków i wszystkie okoliczności z nim związane.

Częścią centralną i dominującym fragmentem ekspozycji jest makieta XVII wiecznej stoczni, wykonana w skali 1:50. Makietę można oglądać ze wszystkich stron i dokładnie prześledzić główne fazy budowy statku typu galeon. Na planszy znajduje się 150 figurek pracowników stoczni – cieśli, powroźników i szkutników – na różnych stanowiskach pracy.

Na wystawę stałą trafiły najcenniejsze i najstarsze modele historycznych statków ze zbiorów muzealnych, m.in. model osiemnastowiecznej fregaty „Nayade” oraz model trzymasztowego galeonu wykonany na początku XVIII wieku (najprawdopodobniej w 1719 r. – sugeruje to data na jedynym zachowanym żaglu) – „Ofiara Abrahama” – Ten model ma niezwykle ciekawą historię, ukazaną na rufie statku. Jest to miniaturowa płaskorzeźba, przedstawiająca scenę biblijną: Abrahama zamierzającego złożyć swego syna na ofiarę.

Wystawę uzupełniają cenne modele pozyskane niedawno do zbiorów Muzeum, m. in. model kadłuba francuskiego okrętu liniowego „L’Artesien” i angielskiej fregaty „Juno” oraz statków bałtyckich z XVIII wieku, takich jak galiot, fluita, hoker i kat. Na wystawę trafiły również inne modele z działu Historii Budownictwa Okrętowego oraz oryginalne narzędzia szkutnicze, wydobyte z wraków statków. Całość dopełniają wyjątkowe obrazy i odkryte przez archeologów talerze z sylwetkami gdańskich statków.

Z ekspozycji dowiadujemy się, jak ważnym momentem w historii budownictwa okrętowego było rozpoczęcie projektowania statków na papierze i tworzenie związanej z tym dokumentacji. Kopia obrazu „Portret budowniczego statku z żoną” autorstwa Rembrandta van Rijn (1606-1669), doskonale uzupełnia ten segment ekspozycji.

Inna część wystawy poświęcona jest typom śródziemnomorskich jednostek pływających. Ciekawym jej elementem jest też kopia obrazu wotywnego przedstawiającego turecką galerę z kościoła p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Szczepanowie (koło Tarnowa). Mało jest przekazów o żegludze Polaków po Morzu Śródziemnym w XVI-XVIII wieku. Nieliczni uczestniczyli w ramach Świętej Ligi w bitwie pod Lepanto (1577 r.). W XVI – XVII wieku Polacy, jako jeńcy wojenni i niewolnicy trafiali również na galery tureckie i piratów berberyjskich oraz algierskich. Czasem, wykupieni lub po szczęśliwie zakończonej ucieczce, przybywali do swych miast i składali w kościołach wota – obrazy i modele statków – w podziękowaniu Opatrzności za odzyskanie wolności.

Scenariusz i koncepcję wystawy opracował dyrektor Narodowego Muzeum Morskiego, dr inż. Jerzy Litwin. Za projekt plastyczny ekspozycji i jej wykonanie odpowiada pan Marcin Matuszek. Komisarzem tej części wystawy jest dr Robert Domżał.