100 obrazów Ignacego Klukowskiego. Kolekcjonerska „Teka Gdańska” w Narodowym Muzeum Morskim

W kwietniu Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku prezentuje postać i twórczość wybitnego artysty związanego z naszym miastem, Ignacego Klukowskiego. Jego życiorys i dorobek malarski oraz konserwatorski przypomina „Teka Gdańska” – limitowane wydawnictwo kolekcjonerskie, wydane dzięki dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przez Stowarzyszenie na Rzecz Edukacji Filmowej w Gdańsku.

W skład tej niezwykłej publikacji wchodzi seria stu reprodukcji obrazów Ignacego Klukowskiego oraz bogato ilustrowany tom esejów prezentujący biografię artysty, a także omówienie zagadnień związanych z różnymi aspektami jego twórczości malarskiej oraz dorobkiem jako konserwatora zabytków. Wydawnictwo powstało przy wsparciu redakcyjnym NMM. Wstępem „Tekę Gdańską” opatrzył dyrektor muzeum dr Robert Domżał, zaś poszczególne eseje zostały przygotowane przez Dział Sztuki Marynistycznej. Pani Liliana Giełdon przedstawiła analizę twórczości portretowej artysty (Portrety przed- i powojenne) oraz ocalałej części jego przedwojennego dorobku malarskiego w dziedzinie pejzażu i wedut (Przedwojenne pejzaże i widoki miejskie). Natomiast dr Monika Jankiewicz-Brzostowska opracowała twórczość marynistyczną Ignacego Klukowskiego (Marynistyka), w odrębnym artykule przedstawiła widoki Gdańska jego autorstwa (Weduty Gdańskie), opisała też obrazy artysty inspirowane jego pracą w charakterze konserwatora (Malarskie zapisy konserwacji zabytków). Jest również autorką biogramu malarza w języku angielskim. Publikacja jest dostępna w zbiorach Biblioteki Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku.

Ignacy Klukowski urodził się 30 maja 1908 r. w Łotowianach na Wileńszczyźnie. Dzieciństwo spędził na południu Rosji. Jego ojciec, absolwent Instytutu Technologicznego w Petersburgu, pracował w Zakładach Metalurgicznych w Kamienskoje na Zaporożu. W 1919 r. Klukowscy opuścili ogarniętą rewolucją Rosję. W Wilnie, gdzie zamieszkali, Ignacy podjął naukę rysunku, a następnie studia na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. Stefana Batorego (1927–32) u Ferdynanda Ruszczyca i Ludomira Ślendzińskiego. Studia uzupełniał w École des Beaux Arts w Paryżu (1932-37) u Paula Alberta Laurensa i Louisa Rogera. Malował portrety, widoki miejskie, pejzaże, martwe natury. W 1936 r. wyróżniono go złotym medalem za obraz „Mnich”. W Paryżu dużo wystawiał m.in. na Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki (1937). Dobrze przyjmowała go krytyka francuska. Chwalono go za interpretację portretów, harmonijną kompozycję, klasyczną formę i doskonały rysunek. Podróżował po Francji, Włoszech i Belgii, malując pejzaże z Bretanii, Prowansji, widoki Paryża, Capri, Wenecji i Gandawy. Po powrocie do Polski, 25 czerwca 1938 r. poślubił w Wilnie Jadwigę z Wojciechowskich. W kraju brał udział m.in. w wystawach Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (1938 i 1939), Wystawie Artystów Polskich z Paryża w Łodzi i Katowicach (1938), II Wystawie Towarzystwa Szerzenia Kultury Sztuki Plastycznej w Wilnie (1939).

Niestety, ponad 300 jego prac przepadło podczas Powstania Warszawskiego. W listopadzie 1945 r. zamieszkał z rodziną w Gdańsku, przy ówczesnej ul. Roosevelta (dziś al. Gen. Józefa Hallera). Borykał się z biedą trudnych lat powojennych. W liście do znajomej wspominał: „(…) malowałem powozy i auta, robiłem szyldy kupcom, (…) rysowałem tablice z anatomii i biologii”. Malował też portrety i dokumentował zniszczenia wojenne – zrujnowane uliczki Głównego Miasta, gruzowisko Długiego Pobrzeża, spalone gdańskie kościoły. Na dobre zainteresował się marynistyką – malował port i stocznie w Gdańsku, Brzeźno, Władysławowo, Jastrzębią Górę, Jastarnię, Hel, portrety oficerów marynarki, szyprów kutrów rybackich, jak też prostych rybaków. Nie lada wyzwaniem było w warunkach powojennej nędzy zdobywanie materiałów malarskich. Stąd część prac malował na płótnach pochodzących np. z worków po mące dostarczanej z USA w ramach pomocy UNRRA. W 1946 r. w Gdańsku odbyła się jego pierwsza po wojnie wystawa indywidualna. Później wystawiał m.in. na V Ogólnopolskiej Wystawie Marynistycznej w TZSP w Warszawie (1964), w Salonie BWA w Sopocie (1969), w Klubach Marynarki Wojennej w Gdyni i Helu (1969-1970).

Od 1949 r. pracował jako konserwator w Państwowej Pracowni Konserwacji Zabytków w Gdańsku. Odegrał znaczącą rolę w tytanicznym dziele ratowania zabytków Gdańska, pracując m.in. przy konserwacji Sali Czerwonej Ratusza Głównego Miasta, zabytków z Dworu Artusa, z kościoła Mariackiego. Uczestniczył też w pracach konserwatorskich w Malborku, Lidzbarku Warmińskim, Fromborku i Pelplinie. Zmarł 19 kwietnia 1978 r. w Gdańsku.

Kolekcja obrazów Ignacego Klukowskiego została zaprezentowana w Narodowym Muzeum Morskim w Gdańsku dwukrotnie: w roku 2011 w Spichlerzach na Ołowiance podczas IX wystawy z cyklu Polscy artyści o morzu, oraz w roku 2018 w Muzeum Rybołówstwa w Helu. W zbiorach muzeum znajdują się dzieła malarza: Port (1948), Stocznia Gdańska (1948), Motyw ze Stoczni Gdańskiej – m/s „Maria Konopnicka” (1961) i Port we Władysławowie I (1976).

Tekst: dr Monika Jankiewicz-Brzostowska